تعریف دعاوی حقوقی

دعوای حقوقی ، دعوایی است که مرتبط با حقوق افراد و جبران خسارت ناشی از نقض این حقوق است . این حقوق اغلب در قانون مدنی مشخص شده اند و به دو دسته اموال و اشخاص تقسیم می شوند . در دسته اموال موضوعاتی از قبیل مالکیت و حقوق افراد بر اموالشان ، قرارداد خرید و فروش ، اجاره ، رهن ، مطالبه طلب و یا امور مربوط به مسائل وصیت ، ارث و ... مطرح می شود .
همچنین در دسته مربوط به اشخاص ، مسائلی که مرتبط با امور شخصی افراد می شود مانند تابعیت ، ازدواج ، طلاق ، حضانت و ... وجود دارد . لذا هر گاه در هر یک از این موضوعات ، حق فردی بر اثر اعمال و رفتار فرد دیگری نقض شود و این نقض موجب خسارت یا ضرر مالی یا شخصی شود ، می توان علیه او ، در دادگاه صالح برای دعاوی حقوقی ، طرح دعوی کرد .

دعاویی حقوقی مستقیماٌ در محاکم دادگستری مطرح می شود و دیگر نیازی نیست که به دادسرای عمومی و انقلاب مراجعه کرد بلکه بدواٌ در دادگاه مطرح و مورد رسیدگی قرار می گیرد .

• دعاویی حقوقی با تقدیم دادخواست به دادگاه شروع و بایستی خواسته را به صورت منجز و آشکار در برگه چاپی دادخواست نوشته شود که جهت ارجاع به شعب به دفتر شعبه اول دادگستری مراجعه که حسب مورد اگر پرونده در صلاحیت شوراهای حل اختلاف باشد به شوراها ارجاع والا به محاکم حقوقی ارجاع که مورد رسیدگی قرار گیرد .
• پس از تنظیم دادخواست و باطل نمودن تمبر، دادخواست را به دفتر ثبت کل جهت ثبت رایانه ای برده و پس از ثبت حسب مورد به شورا یا شعب حقوقی مراجعه و پرونده را تسلیم می نماییم.
• مدیر دفتر دادگاه پس از ثبت پرونده بایستی فوراٌ پرونده را جهت تعیین وقت رسیدگی به نظر دادگاه می رساند که پس از دستور تعیین وقت رسیدگی پرونده جهت ارسال ابلاغ اوراق قضایی به دفتر عودت داده می شود.
• پس از انشاء رای حکم دادگاه به طرفین ابلاغ که از تاریخ ابلاغ به مدت ۲۰ روز می توانند در محاکم تجدیدنظر تقاضای تجدیدنظر خواهی می نمایند.
• چنان چه حکم دادگاه غیابی صادر شده باشد محکوم علیه غیابی می تواند درخوست واخواهی نماید.

به طور کلی مراحل رسیدگی به یک دعوای حقوقی به شرح ذیل است:

1. تقدیم دادخواست به دادگاه
2. باطل نمودن تمبر و پرداخت هزینه دادرسی
3. ثبت پرونده و ارجاع آن به شورا یا شعب حسب مورد
4. ثبت پرونده در دفتر دادگاه و تعیین وقت رسیدگی
5. جلسات دادرسی و حل و فصل اختلاف
6. انشاء رای (حکم – قرار )
7. واخواهی
8. تجدیدنظر خواهی
9. فرجام خواهی
10. اجرای حکم

مشخصات دعاوی حقوقی

دعاوی حقوقی با جریان انداختن دعوی توسط خواهان یا اشخاصی که در رابطه با خواهان دارای سمت هستند شروع می شود.
ثبت دعاوی حقوقی در سیستم قضایی به وسیله بیان اظهارات خواهان در فرم های مخصوصی که دادخواست نامیده می شود شروع می شود.
طرف دیگر دعوی در دعاوی حقوقی خوانده نامیده می شود، خوانده قانونا مجبور به حضور در جلسه دادرسی نیست و در صورت غیبت تنها ممکن است محکوم به بی حقی شود.
هزینه دادرسی در دعاوی حقوقی بر مبنای میزان خواسته خواهان تعیین می شود؛ لذا امکان طرح دعوای اعسار در خصوص هزینه های دادرسی دعاوی حقوقی وجود دارد.
بسته به میزان خواسته امکان طرح دعاوی مدنی در شوراهای حل اختلاف وجود دارد، در حالیکه شورا صلاحیت رسیدگی به دعاوی کیفری را ندارد.
طرفین دعوی می توانند در هرمرحله از دعوی حقوقی دعاوی خود را با صلح و سازش خاتمه دهند، در حالیکه تعداد دعاوی کیفری که با گذشت و سازش طرفین مختومه می شوند محدود است.
طرفین دعاوی حقوقی می توانند برای حل و فصل دعاوی خود به داوری مراجعه کنند ؛ مراجعه به داوری برای حل و فصل دعاوی کیفری ممنوع است.

از مهم ترین دعاوی حقوقی عبارت است از :

مطالبه ثمن-الزام به تنظیم سند رسمی ملک،مطالبات ، الزام به تنظیم سند اتومبیل،ابطال سند مالکیت، الزام به ایفاء تعهد،الزام به اخذ پایان کار،الزام به فک رهن،الزام به اخذ صورت مجلس تفکیکی و معاملات ،استرداد اموال،اختلاف ناشی از پیمان ها، ابطال عملیات اجرائی، الزام به ایفاء تعهد،اعتراض ثالث، ورود ثالث،تقابل،جلب ثالث،اثبات اقاله،الزام به تحویل مبیع،حق شفعه،الزام شرکت بیمه به پرداخت غرامت،خلع ید،قلع و قمع بنا،ابطال رأی داور،دعاوی مربوط به حق تالیف،تصنیف و حق اختراع،دعاوی اثبات مالکیت،ابطال اجاره نامه ملک مزروعی، اعتراض به عملیات اجرائی،تخلیه عین مستاجره،اجور معوقه، تجویز انتقال منافع،تعدیل اجاره بها،مطالبه سرقفلی،اجرت المثل،تأمین خواسته،دستور موقت،رفع تصرف،تنفیذ صلح نامه عادی ،وقف، تولیت،نصب قیم،انحصار وراثت،تقسیم ترکه،تنفیذ وصیت نامه عادی، عزل قیم، موت فرضی،نفی نسب،چک،سفته،اثبات مالکیت،خلع ید، رفع تصرف، رفع مزاحمت،رفع ممانعت از حق،فسخ قراردادها، ابطال معامله ، قراردادهای پیمانکاری،کارگروکارفرما،بیمه و تامین اجتماعی، اعسار، اعلام ورشکستگی، استرداداموال، قلع و قمع بنا، ابطال رأی داور، تأمین دلیل.

آشنایی با اصطلاحات حقوقی پر کاربرد

اگر حداقل یک بار هم درگیر مسائل حقوقی و دادگاه و دادسرا شده باشید، با موجی از کلمات و اصطلاحات خاص و گیج کننده روبرو گشته اید که شاید در گفتگو های روزمره خود هرگز آن ها را نشنیده اید.
غریب بودن این کلمات و ندانستن معنا و مفهوم این اصطلاحات، بخصوص در مواقعی که در مسائل و گرفتاری های حقوقی و دادگاه ها مطرح شود، موجب هراس و اضطراب در افراد می گردد.
حال آنکه بسیاری از این اصطلاحات معانی و مفاهیم روانی دارند و بی شک دانستن آن ها به بهتر فهمیدن مسائل حقوقی کمک می کند. در ادامه برخی از کلمات و اصطلاحات پرکاربرد حقوقی همراه با معنی و مفهومشان ذکر شده اند.

• ترکه
  دارایی متوفی که بدهی وواجبات مالی وثلث از آن خارج شده است.
• تسبیت
  ضرر زدن به مال غیر که منشاء ضرر بوسیله خود مرتکب به هدف هدایت نشده ولی بر اثر تقصیر یا بی مبادلاتی و غفلت و عدم احتیاط او ضرری متوجه دیگری می شود مانند آنکه گوسفندان بواسطه عدم مراقبت به مزرعه گندم دیگری رفته و چرای آنها موجب ضرر به کشاورز گردد. یا زنجیر سگ را محکم نبندند و سگ به عابرین حمله کند.
• تسلیط
  برابر این اصل هر کس حق هر گونه تصرف که مخالف شرع نباشد، دارد از این رو هر مالکی نسبت به مایملک خود حق هر گونه تصرف وانتفاعی دارد مگر آنکه قانون استثنا کرده باشد. برای هر کس حق ساخت وساز در ملک شخصی اش دارد ولی برابر مقررات شهرداری نمی تواند بیش از چند طبقه معین شده درضوابط وآیین نامه های مربوط اقدام به ساخت آپارتمان نماید.
• تسلیم
  تسلیم درعقد بیع عبارت است ازاینکه فروشنده مال مورد معامله را به خریدار و خریدار بهای معامله را به فروشنده که منتقل کرده است به استیلا و تصرف او در آورد و دراختیارش قرار دهد.
• تصدیق انحصار وراثت
  گواهی است که به موجب آن ورثه متوفی از دادگاه در خواست صدور آن را می کنند تا وراث متوفی به عدد واشخاص معین ومعلوم شود به این گواهی،گواهی حصر وراثت نیز گفته می شود.
• تصرف
  عبارت است از اینکه مالی در اختیار کسی باشد واو بتواند نسبت به آن مال تصمیم گیری کند.
• تصرف عدوانی
  تصرفی است که بدون رضایت مالک مال غیر منقول از طرف کسی صورت گرفته باشد.در معنی عام کلمه تصرف عدوانی عبارت است از خارج شدن مال از استیلا و تصرف مالک آن مال بدون رضایت اش.
• تصرف مالکانه
  اگر کسی متصرف مالی باشد فرض قانونی آن است که تصرف او مالکانه است مگر آنکه خلافش ثابت شود برای مثال ساعتی که در دست الف است یا فرشی که در خانه اوست فرض آن است که او مالک آن اشیاءاست این فرض تا زمانی اعتبار دارد که با دلیل دیگر خلافش به اثبات نرسیده باشد.
  توجه داشته باشید که صرف دانستن معنی و مفهوم کلمات و اصطلاحات حقوقی باعث نمی شود که فردی حقوقدان باشد و پیگیری و حل مسائل حقوقی حتما باید تحت نظر وکیل و کارشناس حقوقی متخصص انجام شود.
• تضمین
  دادن وثیقه چه وجه نقد باشد یا غیر آن مانند خانه وچه سپردن ضامن مانند دادن یک فقره چک برای تضمین حسن انجام کار یا تخلیه.
• تعزیر
  مجازاتی است که نوع (شلاق،حبس،جزای نقدی و....)ومیزان آن(یکسال حبس،ده ضربه شلاق،ده میلیون ریال)در شرع نیامده وتوسط قاضی تعیین می شود. در حال حاضر در کشور ما در قانون مجازات اسلامی انواع مجازات های تعزیری برای جرایم ارتکابی تعیین شده است.برای مثال مجازات خیانت در امانت 6 ماه تا سه سال حبس تعزیری است.
• حد
  مجازاتی است که نوع، میزان و نحوه انجام آن (کیفیت و کمیت آن ) توسط شرع الهی مشخص شده است و مراجع قضائی و قضات از این اختیار برخوردار ‌نمی‌باشند که در مورد نوع، کیفیت، میزان و حدود شرعی تصمیم گیری نمایند و یا آن را تغییر دهند.
• تعدی
  تجاوز ازحدود اجازه یا متعارف نسبت به مال یا حق دیگری.
• تعرفه
  صورت قیمت ارقام کالا.
• تعلیق مجازات
  تحت شرایطی محکوم به مجازات می تواند از امتیازات این تاسیس حقوقی استفاده کند ومجازات مقرر در حکم در مورد او به اجرا در نیاید.چنانچه در مدت ایام تعلیق که از دو تا 5سال است مرتکب جرم شود علاوه بر مجازات جرم ارتکابی مجازات جرم قبلی که به اجرا در نیامده نیز در مورد اجرا خواهد شد(به ماده 25قانون مجازات اسلامی رجوع شود)
• تقصیر
  از نظر حقوق به ترک عملی که شخص ملزم به انجام آن است یا ارتکاب عملی که شخص از انجام دادن آن منع شده گویند.برای مثال برابر قانون اشخاصی که دارای تخصص هستند وعلم ومهارت شان در کمک به مصدومین حادثه موثر است تکلیف دارند که به مصدومین کمک کنند ترک این عمل نوعی تفصیر است.(تعدی) ویا اینکه مستاجر نباید از ساختمان مسکونی برای راه اندازی کارگاه استفاده کند (تفرط)
• تلف
  ازبین رفتن مال بدون دخالت مستقیم یا غیر مستقیم مالک یا شخص دیگر.
• تلف مبیع قبل از قبض
  اگر مال مورد معامله قبل از تسلیم وبدون تقصیر و اهمال از سوی فروشنده،تلف شود معامله خود بخود فسخ می شود و بهای معامله باید به مشتری پس داده شود.
• توقیف اجراء حکم
  قطع موقت اجراء حکم یا قرار به دستور مقام صلاحیتدار پس از شروع به اجراء.
• توقیف اجرایی
  توقیف مال مدیون یا محکوم علیه از طریق اجرا ᐸ ثبت یا اجرای احکام دادگستری این توقیف مانع از تصرف مالک در مال خود می باشد.
• توقیف دادرسی
  در دعاوی مدنی پس از شروع به محاکمه در مواردی که قانون تصریح می کند مرجع رسیدگی می تواند برای مدتی دادرسی را متوقف سازد مانند هنگامی که یکی از اصحاب دعوی فوت می کند.
• تهاتر
  یکی از اسباب سقوط تعهدات است به موجب تهاتر دو طرف که دارای تعهدی متقابل هستند وموضوع تعهدشان (اعم از اینکه وجه نقد یا اشیاءباشد مثل برنج،گندم و...)به تعداد مساوی با یکدیگرسلقط می شوند. این تهاتر می تواند با اراده طرفین یا به حکم قانون یا حکم دادگاه باشد.