الزام به تمکین یکی از دعاوی شایع در محاکم است که از سوی زوج مطرح می گردد . دادخواست الزام به تمکین زن به جهت امتناع زوجه از انجام وظایف زناشویی داده می شود. اما زوجه نیز می تواند دلایل موجهی جهت عدم تمکین خود ارائه دهد و بدین صورت سبب رد شدن حکم الزام به تمکین مرد گردد.
تمکین به چه معنی است؟
تمکین در لغت به معنای فرمانبرداری می باشد. منظور از تمکین زن، فرمانبرداری از اوامر شوهر است چرا که در قانون مدنی ریاست زندگی بر عهده مرد است و زن بایستی از مرد تمکین(فرمانبرداری) نماید.
تمکین بر دو نوع می باشد:
تمکین عام
تمکین خاص
تمکین عام
قانون گذار در ماده 1105 قانون مدنی چنین مقرر داشته است:
“در روابط زوجین ریاست خانواده از خصایص شوهر است.”
نص ماده کاملا بدیهی است اما پذیرش این موضوع از سوی زن واجد اهمیت است. پذیرش این موضوع از سوی زن به معنای تمکین عام زن از شوهر می باشد که با پذیرش این موضوع زن در انجام وظایف محوله در زندگی مشترک نیز اقدام می نماید.
تمکین خاص
تمکین خاص به معنای انجام وظایف زناشویی در زندگی مشترک می باشد. پس از انعقاد عقد نکاح، زن لازم است که در انجام وظایف زناشویی از مرد تمکین نماید و در مقابل تمکین زن، قانون حق نفقه برای وی در نظر گرفته است.
اظهارنامه الزام به تمکین
اظهارنامه، دعوت محترمانه اما رسمی است که فردی به فرد دیگری از طریق مراجع دادگستری ارسال می نماید و الزام اورا به انجام عمل یا ترک عملی خواستار می شود. در اظهارنامه الزام به تمکین، مرد با ارسال اظهارنامه از همسر خویش که منزل مشترک را ترک نموده و تمکین نمیکند، اخطار می دهد که به منزل مشترک بازگردد و در وظایف زناشویی خویش را انجام دهد.
پس از ارسال اظهارنامه معمولا ده روز به اظهار شونده فرصت داده می شود و چنانچه در این مدت اقدامی صورت نگیرد زوج می تواند دادخواست الزام به تمکین بدهد.
اظهارنامه معمولا یکی از اسناد و دلایل برای اثبات مدعای خواهان در محکمه نیز محسوب می گردد.
دادخواست الزام به تمکین
منظور از حکم الزام به تمکین مربوط به تمکین خاص زن در مقابل شوهر می باشد
و چنانچه زنی در زندگی مشترک از شوهر در مقابل وظایف زناشویی تمکین ننماید، قانون گذار این حق را به مرد اعطا نموده است که در مقابل امتناع زن از ایفای وظایف زناشویی او را الزام به تمکین نماید و خواسته خود را بایستی در قالب دادخواست به دادگاه خانواده ارائه بدهد.
در دادگاه تمکین چه می گذرد؟
زمانی که دادخواست تمکین داده می شود و برای رسیدگی در محکمه زمان تعیین می گردد، زمان مقرر به هر دو طرف ابلاغ می گردد تا در جلسه رسیدگی حاضر و دفاعیات خود را مطرح نمایند. آنچه از منظر دادگاه در درجه اول اهمیت قرار دارد این است که برای محکمه محرز شود که علقه زوجیت بین زن و مرد وجود دارد، فلذا ارائه سند نکاحیه اجباری است. پس از اینکه این موضوع برای قاضی دادگاه احراز شد وی به سوالاتی می پردازد تا حقیقت موضوع را دریابد و بتواند رای صحیحی ارائه دهد.
دفاع زوجه در الزام به تمکین
زوجه می تواند از خود در محکمه در مقابل عدم تمکین دفاع نماید و مدارک خود را نیز ارائه بدهد. گاهی زن در منزل مشترک حضور دارد و ترک تمکین هم ننموده است اما مرد به جهت آزار زن و گاها دلایل دیگر، اقدام به طرح چنین دادخواستی می دهد، در این مواقع زن می تواند با شهادت همسایگان و هر طریق دیگری که مقتضی باشد، حضور خود را در منزل مشترک و تمکین اثبات نماید.
گاهی نیز ممکن است زن مدارک پزشکی از مرد در محکمه ارائه دهد که گویای بیماری مقاربتی مرد باشد که همین امر می تواند مجوزی برای زن باشد که از تمکین خودداری نماید.
در کل چنانچه زن معترض باشد می تواند دفاعیات خود را مطرح نماید، البته گاهی نیز زن دفاعیاتی را در محکمه مطرح می نماید که از نظر محکمه قابل استناد نیست همچون اینکه خانه کوچک است و یا اینکه پدر و مادر همسرم با ما زندگی می نمایند و مواردی این چنینی که برای آن ها دادخواست الزام به تمکین مرد رد نمی شود اما چنانچه دلایل و دفاعیات زن محکم و مستدل باشد امکان رد دادخواست الزام به تمکین مرد وجود دارد.
البته اگر در محکمه بدوی حکم الزام به تمکین زن داده شود، وی می تواند در محاکم تجدید نظر به این موضوع معترض شود و در دادگاه تجدیدنظر نیز دلایل مرد بررسی و در صورتی که دلایل منطقی و مستند از سوی زن ارائه شود حکم محکمه بدوی تغییر می نماید و حکم جدید داده می شود و البته ممکن است که همان حکم الزام به تمکین صادره از محکمه بدوی نیز تایید گردد.
کارشناس تمکین چه وظیفه ای دارد؟
گاهی زن در ادعای خویش مطرح می نماید که منزلی که شوهر تدارک دیده است مناسب زندگی نیست، این موضوع می تواند از نظر مکان زندگی، محله و یا مشکلات جانی و مالی و حیثیتی باشد که زن را جهت سکونت در آن خانه تهدید می نماید و گاهی نیز مرد اصلا خانه ای ندارد.
اما در روز دادگاه الزام به تمکین، خانه ای را معرفی می نماید. در این مواقع به درخواست زن کارشناس تعیین می گردد و منزل معرفی شده از سوی مرد را مورد بازدید قرار می دهد و چنانچه کارشناس منزل را مناسب جهت سکونت بداند، حکم الزام به تمکین زن صادر می شود.
اقدامات پس از رای تمکین چیست؟
پس از اینکه دادخواست الزام به تمکین طرح و به این امر در محکمه رسیدگی شد چنانچه حکم دادگاه مبنی بر الزام به تمکین باشد. حکم مزبور به زن ابلاغ می گردد. به جهت اعلامی بودن حکم الزام به تمکین زن، اجراییه صادر نمی گردد، اما زوجه موظف است که پس از ابلاغ رای به وی به منزل شوهر برگردد و تمکین نماید اما لازم به ذکر است که اگرچه حکم به نفع زوج و برای زوجه تکلیف تمکین را مقرر می نماید.
اما به هر حال اجبار زن به تمکین امکان پذیر نیست و نمی توان زن را با جبر به ادامه زندگی و تمکین در مقابل مرد با این حکم اجبار نمود بلکه زن همچنان می تواند پس از صدور حکم به تمکین، از ادای وظایف زناشویی امتناع نماید و در این مواقع تنها ضمانت اجرای این حکم این است که مستحق نفقه نمی باشد و عدم تمکین وی مجوزی جهت ازدواج مجدد زوج بدون اجازه زوجه می باشد.
چقدر برای الزام به تمکین مهلت داریم؟
پس از اثبات عدم تمکین زن و صدور حکم بر الزام به تمکین ، زوجه موظف است که جهت تمکین و انجام وظایف زناشویی اقدام نماید و چنانچه با وجود حکم الزام به تمکین، از انجام وظایف زناشویی امتناع نماید،مرد واجد حقوقی می گردد.
از زمان ابلاغ حکم دادگاه، زوجه که از تمکین خودداری نموده است هر زمانی که شرایطش محیا باشد می تواند تمکین نماید و تمکین زوجه محدود به مهلت خاصی نشده است اما در صورتی که زن حاضر به تمکین پس از ابلاغ حکم دادگاه نشود، معمولا پس از گذشت ده روز از زمان صدور اجراییه، زوج می تواند جهت ازدواج مجدد به محکمه دادخواست بدهد و در این صورت با توجه به الزام زوج به تمکین و عدم تمکین وی، دادگاه بدون اخذ اجازه از زوجه به زوج اجازه ازدواج مجدد اعطا می نماید و نفقه زن نیز قطع می گردد.
رد دادخواست الزام به تمکین در چه صورت اتفاق می افتد؟
اگرچه دادخواست تمکین از جمله راهکارهای قانونی است که زوج می تواند توسط آن زوجه را الزام به تمکین نماید، اما بدین صورت هم نیست که هر زمان که زوج، دادخواست الزام به تمکین بدهد از او پذیرفته شود بلکه عللی می تواند سبب رد دادخواست الزام به تمکین گردد.از جمله این موارد عبارتند از:
1- حق حبس زن
حق حبس زن به معنای این است که زن پس از عقد نکاح می تواند از ایفای روابط زناشویی با مرد امتناع نماید و تمکین را به اخذ مهریه موکول نماید، به این حق زن، حق حبس گفته می شود که البته شرط استفاده زن از حق حبس این است که حتی یک بار هم تمکین ننموده باشد. چنانچه بر علیه چنین زنی دادخواست الزام به تمکین داده شود، رد دادخواست الزام به تمکین را در پی خواهد داشت.
2- عدم تهیه مسکن و اثباب زندگی مشترک
چنانچه مردی که مسکن و ماوای مشخصی ندارد دادخواست الزام به تمکین بدهد، از وی پذیرفته نمی شود، چرا که لازمه زندگی مشترک و درخواست تمکین از زن این است که مرد منزلی تدارک دیده باشد اما زن از حضور و تمکین در مقابل شوهر امتناع نماید.
3- بیماری جنسی زوج
چنانچه مرد بیماری جنسی داشته باشد و ارتباط با وی برای زن مضر و خطرساز باشد با اثبات این موضوع زن الزام به تمکین نمی گردد و دادخواست الزام به تمکین مرد رد می گردد.
البته بیماری جنسی مرد گاهی در قالب رفتارهای پر خطر در رابطه نیز می تواند باشد که در صورتی که زن بتواند اثبات نماید بازم هم رد دادخواست الزام به تمکین را در پی خواهد داشت.
4- عدم پرداخت نفقه
قانون گذار در ماده 1106 قانون مدنی نفقه زن را در عقد دائم بر عهده مرد قرار داده است. اما در صورتیکه، مرد ترک انفاق نموده باشد و دادخواست الزام به تمکین نیز داده باشد، چنانچه بر بر دادگاه احراز گردد که مرد نفقه پرداخت ننموده است دادخواست الزام به تمکین وی رد می گردد.
5- دادخواست صوری الزام به تمکین
گاهی اوقات زوج به صورت صوری دادخواست الزام به تمکین را مطرح می نماید و چنین جلوه می دهد که زن منزل مشترک را ترک نموده است. در واقع مرد به این وسیله قصد آزار زن را دارد، در این مواقع زن با اثبات تمکین و سکونت در منزل شوهر از دادخواست الزام به تمکین مرد رفع اثر می نماید.
مدارک لازم برای الزام به تمکین
جهت الزام به تمکین بایستی دادخواست داده شود و همینطور بایستی به اسناد و دلایلی استناد شود که عدم تمکین زوجه را اثبات نماید. از جمله این اسناد و مدارک عبارت است از:
ارائه سند نکاحیه به جهت احراز رابطه زوجیت بین زن و مرد
سند منزل مسکونی و یا اجاره نامه منزل مسکونی که مرد برای زن تدارک دیده است.
اشتشهادیه اهل محل و یا همسایگان مبنی بر ترک خانه نمودن زن و عدم حضور او در منزل مشترک
- اظهارنامه ارسالی به زن و عدم توجه او به اظهارنامه
مدارک فوق می تواند ترک منزل از سوی زن و عدم تمکین او را اثبات نماید البته این امر به سادگی که گفته شد نمی باشد و اثبات این موضوع در محکمه به تجربه ثابت شده است که دشواراست از این رو بهتر است پیش از هر اقدامی با مشاور حقوقی و وکیل خانواده متخصص در این زمینه مشورت و هم فکری های لازمصورت گیرد.
تله تمکین چیست؟
از آنجایی که تمکین زن مساوی است با گرفتن نفقه از سوی مرد، چنانچه زن تمکین ننماید نفقه او قطع می شود، برخی از مردان به جهت فرار از پرداخت نفقه، به صورت دروغین دادخواست الزام به تمکین را مطرح می نمایند و زن را ناشزه جلوه می دهند که در این مواقع لازم است زن در دفاعیات خود اثبات نماید که تمکین نموده است و مرد جهت فرار از پرداخت نفقه از تله تمکین استفاده نموده است. در این مواقع با اثبات تمکین زن، وی مستحق نفقه می گردد و دادخواست الزام به تمکین مرد رد می شود.
گاهی نیز مرد به جهت آزار زن از دادخواست تمکین دروغین استفاده می نماید که همه این موارد پس از اثبات از سوی زن، به نفع زن خاتمه می یابد.
